Zamek w Chęcinach podzielony jest na dwie części: tą starszą - górną, rozciągającą się między dwoma okrągłymi basztami i młodszą - dolną, z dziedzińcem zakończonym skośną, czworokątną basztą, dobudowaną w XV wieku i furtką sklepioną w gotycki łuk. Z ruin zamku rozciąga się przepiękna panorama można zobaczyć Kielce.
Zamek w Chęcinach wybudowano na skalistym wzgórzu na przełomie XIII i XIV wieku. Istnieje dokument z 1306 r., z którego można wnioskować, że Władysław Łokietek obiecał przekazać warownię na własność razem z 11 wsiami Janowi Muskacie - biskupowi krakowskiemu, ale wystawianie przez Łokietka przywilejów w Chęcinach w 1308 r. wskazywałoby iż zamek należał ponownie do Łokietka. Jak wynika ze źródeł historycznych zamek stanowił wówczas ośrodek administracji książęcej, a w następnych dziesięcioleciach XIV wieku był siedzibą powiatu sądowego.
Zamek w Chęcinach wybudowano na skalistym wzgórzu na przełomie XIII i XIV wieku
Tu podejmowano ważne decyzje
Podczas panowania Łokietka to właśnie tu odbywały się zjazdy rycerstwa oraz zapadały ważne decyzje państwowe. W obawie przed Krzyżakami arcybiskup Janisław w 1318 roku ulokował skarbiec archidiecezji gnieźnieńskiej, a w dobudowanej przez Władysława Łokietka kaplicy przez jakiś czas przechowywano skarbiec koronny.
W zamku w Chęcinach zbierały się wojska polskie wyruszające na wojnę z Krzyżakami i to właśnie stąd Łokietek w 1331 r. wymaszerował na bitwę pod Płowcami.
Po śmierci Łokietka, Kazimierz Wielki rozbudował zamek, który od tego czasu stał się, ogromną polską warownią. Gród ten pełnił też rolę więzienia. W lochach zamkowych uwięziono na przykład: przyrodniego brata Władysława Jagiełły - Andrzeja Garbatego, wodza krzyżackiego Michała Kuchmeistera, a także jeńców krzyżackich wziętych do niewoli po bitwie pod Grunwaldem.
Rezydencja rodzin królewskich
Na zamku mieszkały: Adelajda - druga żona Kazimierza Wielkiego i siostra tegoż króla - Elżbieta, sprawująca rządy w imieniu swego syna Ludwika Węgierskiego, a także królowa Bona, która zgromadziła tu ogromny skarbiec. Kiedy wyjeżdżała z chęcińskiego zamku, jej majątek umieszczono na ponad dwudziestu wozach, do których zaprzęgnięto około 140 koni. Również Władysław, syn Jagiełły przebywał w zamku, a to z powodu panującej w 1425 r. zarazy.
Z zamku, w 1331 roku, Władysław Łokietek wymaszerował na bitwę pod Płowcami
Palony i odbudowywany
Rok 1588 to data wskazująca na powolny upadek rangi warowni. Wówczas to Sejm przystał na przeniesienie ksiąg ziemskich powiatu chęcińskiego z zamku do kościoła w Chęcinach. W 1607 r. zamek został zdobyty i spalony przez rokoszan Zebrzydowskiego. Postanowił go odbudować Stanisław Branicki, starosta chęciński i miecznik koronny. W 1610 roku odrestaurował warownię i częściowo rozbudował, ale już w 1657 r., w epoce szwedzkiego „potopu", ponownie zamek został zniszczony przez wojska Rakoczego. Kolejne próby odbudowy pokrzyżowały kolejny najazd szwedzki w 1707 r. - zamek został spalony i wtedy przestał być rezydencją starościńską.
11 lipca 1787 roku działa, ustawione na zamkowych murach po raz ostatni wystrzeliły wiwatując na cześć przejeżdżającego przez Chęciny, w drodze z Krakowa do Warszawy, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Po III rozbiorze Polski zamek zaczął niszczeć i popadać w ruinę. Przyczyniła się również do tego miejscowa ludność, która czerpała stąd materiał budowlany, natomiast w czasie II wojny światowej Rosjanie umieścili na jednej z zamkowych wież punkt obserwacyjny, co spowodowało uszkodzenia baszty przez pociski artylerii austriackiej.
Pierwsze prace konserwacyjne ruin zamkowych
W latach 80-ych XIX wieku rozpoczęto prace konserwacyjne. W 1947 roku wojewódzki konserwator zabytków wpisał układ do rejestru zabytków i zaklasyfikował do pierwszej, najwyższej grupy w skali kraju. W latach 1948-1949, odremontowano zamkowe wieże, a w okresie 1959 - 1960 jego mury. Zamek został wpisany do rejestru zabytków kategorii pierwszej.
Zamek został wpisany do rejestru zabytków w 1947 roku
Zamek podzielony jest na dwie części: tą starszą - górną, rozciągającą się między dwiema okrągłymi basztami i młodszą - dolną, z ostrołukową furtą i czworoboczną basztą, którą dobudowano w XV wieku. Drzewiej wjeżdżało się do zamku od strony wschodniej przez zwodzony most i wysuniętą przed basztę bramę przylegająca do wieży.
Z drugiej strony baszty przylega sklepione pomieszczenie, w którym podobno znajdowała się kaplica zamkowa i to właśnie w tym miejscu przetrzymywano skarbiec koronny. Natomiast obok muru północnego widoczne są ruiny budynku mieszkalnego z zachowanymi otworami okiennymi oraz sklepionymi piwnicami.
Ostatnim punktem oporu w przypadku oblężenia była druga z okrągłych baszt. Zamek dolny spełniał zaś rolę gospodarczą. W centrum dziedzińca znajduje się otwór po studni, wykutej w skale na głębokość 100 m. Przypuszczalnie tędy podziemnym korytarzem biegnącym do chęcińskiego kościoła utrzymywano komunikacje w trakcie oblężenia.
I jak mówi jedna z legend - zamek posiada łączność z kościołem na Karczówce. Z kolei z innej legendy dowiemy się, że w podziemnych lochach pozostawione zostały skarby królowej Bony…