Skałki, wychodnie skalne
Pomniki Przyrody to różnorodne twory przyrody żywej lub nieożywionej, objęte ochroną ze względów naukowych, estetycznych i historycznych. Do grupy tworów przyrody żywej należą: pojedyncze drzewa i grupy drzew, chronione ze względu na wiek, ginący gatunek czy też oryginalny kształt, a także zabytkowe aleje. Pomniki przyrody nieożywionej to: głazy narzutowe, wychodnie skał, jaskinie, źródła, itp.
Pomniki Przyrody to różnorodne twory przyrody żywej lub nieożywionej, objęte ochroną ze względów naukowych, estetycznych i historycznych. Do grupy tworów przyrody żywej należą: pojedyncze drzewa i grupy drzew, chronione ze względu na wiek, ginący gatunek czy też oryginalny kształt, a także zabytkowe aleje. Pomniki przyrody nieożywionej to: głazy narzutowe, wychodnie skał, jaskinie, źródła, itp.
Wychodniami nazywamy partie skał określonych utworów geologicznych, które odsłaniają się na powierzchni terenu lub przykryte są cienką warstwą zwietrzeliny. Choć słowo skała kojarzy się nam z wyniosłymi turniami czy też urwistym zboczem zbudowanym z „kamienia”, a więc materiału zwięzłego, twardego i odpornego na niszczenie, określenie to oznacza w geologii także utwory sypkie (np. piasek i żwir). W pojęciu geologicznym, skała to każdy naturalny zespół minerałów wchodzący w skład skorupy Ziemi i innych planet. Niektóre skały powstały z jednego minerału, inne z kilku lub kilkunastu.
Minerałem nazywamy ciała krystaliczne, które powstały w wyniku procesów geologicznych bądź kosmologicznych. Wyróżniają się stałymi cechami fizycznymi i składem chemicznym. Powstanie zawdzięczają naturalnym procesom w obrębie skorupy ziemskiej, będąc zarazem jej najmniejszym i elementarnym składnikiem.
Wychodnie skalne swe ciekawe formy krajobrazowe zawdzięczają bezpośredniemu oddziaływaniu atmosfery na powierzchnię Ziemi. Procesy te nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie skał może zachodzić wskutek chemicznego i fizycznego oddziaływania atmosfery. Procesy niszczące (rzeźbiące) skałki w dużej mierze zależą od różnicy temperatur między dniem a nocą, jak też działania zamarzającej wody, czy „rozsadzania” skały przez korzenie drzew.
W ciągu dnia skały nagrzewając się ulegają rozszerzeniu. Największą temperaturę osiąga powierzchnia, nawet do kilkudziesięciu stopni. Warstwy skalne leżące głębiej mają znacznie niższą temperaturę. Dlatego też zewnętrzne warstwy rozszerzać się będą szybciej niż te leżące głębiej. Wskutek występujących z powyższego powodu naprężeń między nimi dochodzi do powstawania pęknięć. Pęknięcia mogą być spowodowane także różnym współczynnikiem rozszerzalności cieplnej poszczególnych minera-łów tworzących skałę. W powstające szczeliny często dostaje się woda. Gdy temperatury w nocy spadają poniżej zera zamarzająca woda poszerza swą objętość o ok. 9%, przez co wywiera duże ciśnienie na skały powodując ich dalsze pękanie i rozpad. Proces ten wspomagany jest także przez korzenie drzew, wykorzystujących każdą szczelinkę w skalnym podłożu.
Fantazyjne kształty skałki zawdzięczają także wietrzeniu chemicznemu, szczególnie zjawiskom krasowym, tj. powolnemu procesowi rozpuszczania wapieni, dolomitów i gipsów przez wody powierzchniowe i podziemne.
W skałach zapisana jest więc historia Ziemi. Jej część możemy najłatwiej poznać w ich wychodniach. Mając zasób odpowiedniej wiedzy możemy czytać w tej „otwartej księdze dziejów Ziemi” jaki klimat panował przez dziesiątki i setki milionów lat, jak też czy dany obszar pokrywał lądolód czy też zalany był wodami ciepłego morza. Odnaleźć możemy także ślady działalności dawno wygasłych wulkanów, czy spotkać skały które wydostały się na powierzchnię z głębi Ziemi.
Wychodnie skalne swe ciekawe formy krajobrazowe zawdzięczają bezpośredniemu oddziaływaniu atmosfery na powierzchnię Ziemi. Procesy te nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie skał może zachodzić wskutek chemicznego i fizycznego oddziaływania atmosfery. Procesy niszczące (rzeźbiące) skałki w dużej mierze zależą od różnicy temperatur między dniem a nocą, jak też działania zamarzającej wody, czy „rozsadzania” skały przez korzenie drzew.
W ciągu dnia skały nagrzewając się ulegają rozszerzeniu. Największą temperaturę osiąga powierzchnia, nawet do kilkudziesięciu stopni. Warstwy skalne leżące głębiej mają znacznie niższą temperaturę. Dlatego też zewnętrzne warstwy rozszerzać się będą szybciej niż te leżące głębiej. Wskutek występujących z powyższego powodu naprężeń między nimi dochodzi do powstawania pęknięć. Pęknięcia mogą być spowodowane także różnym współczynnikiem rozszerzalności cieplnej poszczególnych minera-łów tworzących skałę. W powstające szczeliny często dostaje się woda. Gdy temperatury w nocy spadają poniżej zera zamarzająca woda poszerza swą objętość o ok. 9%, przez co wywiera duże ciśnienie na skały powodując ich dalsze pękanie i rozpad. Proces ten wspomagany jest także przez korzenie drzew, wykorzystujących każdą szczelinkę w skalnym podłożu.
Fantazyjne kształty skałki zawdzięczają także wietrzeniu chemicznemu, szczególnie zjawiskom krasowym, tj. powolnemu procesowi rozpuszczania wapieni, dolomitów i gipsów przez wody powierzchniowe i podziemne.
W skałach zapisana jest więc historia Ziemi. Jej część możemy najłatwiej poznać w ich wychodniach. Mając zasób odpowiedniej wiedzy możemy czytać w tej „otwartej księdze dziejów Ziemi” jaki klimat panował przez dziesiątki i setki milionów lat, jak też czy dany obszar pokrywał lądolód czy też zalany był wodami ciepłego morza. Odnaleźć możemy także ślady działalności dawno wygasłych wulkanów, czy spotkać skały które wydostały się na powierzchnię z głębi Ziemi.
Dlatego też najciekawsze dla nauki obiekty objęte zostały ochroną w rezerwatach przyrody nieożywionej i jako pomniki przyrody nieożywionej. Pamiętajmy by nie niszczyć w czasie wędrówek tych „świadków historii”, a zostawić je w stanie nienaruszonym.
Satysfakcję powinno nam dać rozpoznanie skały i minerałów ją budujących, a także malowniczość i tajemnicza przeszłość tych tworów przyrody. Natomiast okazy do ewentualnych kolekcji możemy zbierać poza obszarami chronionymi.
