O wytapianiu żelaza i piecach dymarskich
Oddział Muzeum Techniki NOT w Warszawie
26-006 Nowa Słupia
Kustosz Lucyna Spelak
tel. 41 317 70 18
Piece hutnicze sprzed 2 tysięcy lat
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego powstało w 1960 roku jako oddział Muzeum Techniki Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie. Jego opiekunem była od początku rodzina Spelaków. W latach 1960 – 1995 kustoszem muzeum był Henryk Spelak, obecnie funkcję sprawuje jego córka Lucyna. Muzeum zlokalizowano w Nowej Słupi – miejscowości położonej na wschodnim krańcu Obniżenia Wilkowskiego w miejscu, w którym odkryto pozostałości dymarek pochodzących z okresu od I do III wieku.
Siedziba muzeum w Nowej Słupi
Fragmenty pieców dymarskich odsłonięto w trakcie badań archeologicznych nad największym w Europie Północno-Wschodniej okręgiem metalurgicznym działającym 2 tysiące lat temu, w okresie rzymskim. Fragmenty tych dawnych pieców hutniczych są głównym elementem ekspozycji muzealnej. Tzw. piecowisko, które tworzą zrekonstruowane dawne piece hutnicze, ogrodzone drewnianymi palisadami, jest miejscem corocznych pokazów uzyskiwania żelaza, które są elementem Dymarek Świętokrzyskich – jednej z największych imprez plenerowych w regionie. Organizowane są od 1967 roku, zazwyczaj pod koniec lub w połowie sierpnia. W muzeum prezentowane są wyroby żelazne wykonane z pochodzącego z dymarek surowca. Ekspozycja towarzysząca odsłoniętym piecom obrazuje terytorialny zasięg hutnictwa świętokrzyskiego, wyjaśnia technologię wyrobów i organizację wytopów.
Odsłonięte fragmenty pieców dymarskich są dziś elementem ekspozycji
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego nosi imię prof. Mieczysława Radwana, doświadczonego metalurga, konstruktora i historyka. W regionie rozwijał szeroką działalność społeczną – inicjował liczne akcje ochrony przyrody, popularyzował historię hutnictwa, organizował wystawy i odczyty. Aktywnie uczestnicząc w działalności Polskiego Towarzystwa Turystycznego w regionie, przyczynił się do założenia wielu placówek muzealnych w województwie. W 1934 roku, powodowany potrzebą ochrony ginących zabytków techniki, stworzył pierwsze w tych stronach Muzeum Techniki w dawnej walcowni w Sielpi Wielkiej. Muzeum w Nowej Słupi wychodzi naprzeciw oczekiwaniom placówek szkolnych organizując lekcje muzealne pod tytułem „Przemysłowe tradycje Ziemi Kieleckiej", przybliżające uczniom region, w którym mieszkają. Muzeum dysponuje bogatą specjalistyczną biblioteką, szczegółowo dokumentuje też wszystkie swoje eksponaty. Na podstawie zbiorów i dokumentacji muzeum powstały liczne prace licencjackie, magisterskie i doktoraty. Placówka wymaga jednak remontu, odświeżenia wnętrz oraz kampanii promocyjnej.
