Trzecia w świecie kolekcja zegarów słonecznych i przyrządów gnomonicznych
Państwowe Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie
http://www.muzeum.jedrzejow.pl/
pl. Kościuszki 7/8, 28-300 Jędrzejów
Dyrektor Piotr Maciej Przypkowski
tel. 41 386-24-45,
fax. 41 386-54-89
e-mail: muzeumprzypkowskich@o2.pl
Godziny otwarcia:
codziennie oprócz poniedziałków w godzinach od 8.00 do 15.00,
w sezonie letnim do godziny 16.00
Historia muzeum
Genealogia rodziny Przypkowskich herbu Radwan sięga czasów średniowiecza. Kolebką rodziny było Mazowsze, lecz w połowie XIII wieku osiedlili się pod Krakowem założywszy wieś Przypkowice. Najwybitniejszym przedstawicielem rodziny w wieku XVII-tym był Samuel Przypkowski (1592-1670), arianin związany z dworem Radziwiłłów z Birży, poeta, filozof i polityk. W wieku XVIII-tym Józef Przypkowski (1707-1758), inny wybitny przedstawiciel rodziny, piastował godność profesora astronomii i matematyki na Uniwersytecie Krakowskim. W 1740 roku on właśnie zaprojektował zegar słoneczny na Kościele Mariackim w Krakowie. Nieliczne pamiątki i fragmenty jego księgozbioru znajdują się do dziś w kolekcji muzeum. Twórcą trzonu kolekcji dzisiejszego muzeum był Feliks Przypkowski (1872-1951). Miłośnik astronomii i gnomiki, ukończył studia medyczne i praktykował przez pięćdziesiąt lat jako lekarz w Jędrzejowie. Od roku 1895 konsekwentnie gromadził zegary słoneczne i literaturę dotyczącą ich budowy i historii. W Jędzejowie wzniósł istniejące do dzisiaj obserwatorium astronomiczne, prowadził również pomiary meteorologiczne. Interesował się numizmatyką, mineralogią, zbierał także pamiątki związane z miastem i regionem, pozostawił po sobie również ogromny zbiór fotografii. Jego pasje zbierackie i naukowe podzielał również syn, Tadeusz Przypkowski (1905-1977), historyk sztuki, bibliofil, miłośnik heraldyki. Znawca i budowniczy zegarów słonecznych, stworzył ich liczne egzemplarze, z których najważniejsze to siedem zegarów słonecznych na obserwatorium w Greenwich. Dzięki jego staraniom kolekcja została po wojnie znacznie poszerzona i udostępniona dla publiczności, a w roku 1962 przekazana państwu.
Bogate zbiory
W dziale zegarów słonecznych muzeum obejrzeć można wszystkie ich rodzaje konstruowane od XV wieku, oraz rozmaite przyrządy służące do pomiaru czasu - klepsydry, zegary ogniowe i mechaniczne, a także przyrządy astronomiczne. Do najcenniejszych obiektów z tego działu należą zegar słoneczny, dzieło Erazma Habermela oraz zegar słoneczny z armatką, według tradycji własność Stanisława Leszczyńskiego. Wśród zegarów mechanicznych wymienić można maleńki zegarek-pektoralik z kryształu górskiego, siedemnastowieczny wyrób paryski sygnowany nazwiskiem "Mahlet".
Obok bogatej kolekcji zegarów można tu podziwiać zabytkowe wnętrza domu rodziny Przypkowskich
W dziale starodruków liczącym około 600 tomów, wśród których najcenniejszym jest wydanie z r. 1566 dzieła Kopernika "De revolutionimbus orbium coelestium", znajdują się egzemplarze z autografami Heweliusza, Kartezjusza i Huyghensa. Część księgozbioru poświęcona gnomice uznawana jest za jeden z najcenniejszych zespołów tego typu na świecie. Kolekcja grafik i ekslibrisów liczy obecnie około 25.000 dzieł powstałych od XVI do XX w. Kolekcja przedmiotów rzemiosła artystycznego, dokumentów i pamiątek historycznych zgromadzona w muzeum, związana jest z historią Jędrzejowa i regionu i jako taka ma szczególne znaczenie dla tamtejszej społeczności. Wyjątkowym okresem w historii jędrzejowskiego domu Przypkowskich był czas stacjonowania w nim w 1915 roku I Kompanii Kadrowej, a także Józefa Piłsudskiego i jego sztabu. Pozostały po nich liczne pamiątki, przedmioty, listy z frontu i podziękowania za serdeczną gościnność. Dział gastronomii reprezentowany jest, prócz licznych książek poświęconych tej dziedzinie, także zbiorem naczyń, rondli, przyborów kuchennych, których przeznaczenia trudno się domyśleć dziś, w czasach barów szybkiej obsługi i papierowych talerzy. Do takich przedmiotów należy np. zdobiony ażurową wicią winnej latorośli wózeczek do serwowania wina roboty słynnej paryskiej firmy Christoffle, specjalizującej się w wykwintnej zastawie stołowej. Atmosferę starego domu rodzinnego tworzą liczne piękne meble, tkaniny, obrazy i fotografie. Muzeum posiada również jedyną w Polsce kolekcję rokokowych kurdybanów, obić z tłoczonej we wzory, malowanej i złoconej skóry, którą pokrywano ściany, fotele, a nawet antependia. Zwiedzając muzeum można liczyć na fachową obsługę przewodnicką, kompetentne wyjaśnienia dotyczące niezwykłych zegarów i przedmiotów rzemiosła artystycznego i barwną gawędę o ludziach, których twarze patrzą ze starych płócien i fotografii.
