Medycyna definiuje alergię jako "nadwrażliwość, uczulenie, stan nadwrażliwości organizmu w następstwie zadziałania alergenów". Obecnie co czwarty Polak jest alergikiem. Prowadzone na świecie obserwacje dowodzą, że co 10 lat liczba uczuleniowców się podwaja. Coraz dłuższa jest też lista substancji, które mogą nas uczulać. Dlaczego? O tym rozmawiamy ze specjalistą w dziedzinie alergologii, dr Grażyną Sławetą.Współczesna alergologia opiera swą wiedzę na tym, co udowodniono, a mianowicie, że szereg swoistych objawów wynika z nadmiernego reagowania układu odpornościowego organizmu. W rozpoznawaniu chorób alergicznych i ustaleniu ich przyczyny kluczową rolę odgrywają wywiady przeprowadzone przez lekarza z chorymi. Pierwsze objawy alergii mogą wystąpić w każdym wieku, także u dorosłych. Jednak najczęściej alergia ujawnia się u małych dzieci.
- Czy w ostatnim czasie zwiększyła się zachorowalność na alergię?
Od początku lat 60-tych co 10 lat obserwuje się 2-krotny wzrost zachorowań na alergię. W krajach wysokorozwiniętych częstość występowania szacuje się na 20-30%. Ostatnie badania epidemiologiczne przeprowadzone w Polsce w latach 2006-2008 (ECAP) wykazały, że ponad 40% badanych miało dodatnie testy alergiczne na powszechnie występujące alergeny. Alergiczny nieżyt nosa stwierdzono u 25%, astmę oskrzelową u 10%, zmiany skórne występowały u 40-45% badanych.
Wzrost zachorowań na alergię według naukowców związany jest ze zmianami zachodzącymi w środowisku naturalnym, rozwojem przemysłu, zanieczyszczeniem środowiska, zmianą warunków i stylu życia, polepszeniem higieny.
Nasi przodkowie na alergię cierpieli rzadziej, gdyż ich układ immunologiczny musiał radzić sobie z wieloma bakteriami, wirusami, natomiast w związku z postępem medycyny, higieną („teoria higieniczna”) wyeliminowano wiele drobnoustrojów i chorób, natomiast nasz układ immunologiczny skierował się przeciwko alergenom takim jak pyłki roślin czy roztocza kurzu domowego, zarodnikom grzybów.
- Czy w każdym wieku można zachorować na alergię?
Schorzenia z kręgu alergicznych towarzyszą człowiekowi od niemowlęctwa aż do wieku podeszłego. Istnieje rozpowszechnione pojęcie tzwn. ”marszu alergicznego” (manifestacji atopii), gdzie najpierw objawy występują na skórze (niemowlęctwo, okres dzieciństwa) potem występuje nieżyt alergiczny nosa, alergiczne zapalenie spojówek i w dalszym przebiegu astma oskrzelowa. W okresie dojrzewania może dojść do wygaśnięcia objawów choroby. Ponieważ objawy ze strony różnych narządów często współistnieją u jednego pacjenta i /lub występują w rodzinie przyjmuje się ,że mamy do czynienia z jedną chorobą atopową o zróżnicowanej manifestacji narządowej. Podejście takie uzasadnia wspólne podłoże genetyczne i patomechanizm różnych postaci alergii atopowej.
Zapowiedzią alergii na mleko krowie jest występowanie zmian łojotokowych tzwn. ciemieniuchy na skórze głowy. Występują jednocześnie objawy kolki jelitowej, ulewanie, niepokój, w trakcie karmienia mlekiem niekiedy biegunki. Powyżej 3 miesiąca życia (czasami wcześniej ) występują zmiany wypryskowe- atopowe zapalenie skóry (postać niemowlęca dziecięca,dorosłych). Alergiczny nieżyt nosa-występuje w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym, a objawy zmniejszają się w wieku średnim.
Astma oskrzelowa- 90% dzieci chorych na astmę ma alergię, natomiast w wieku dorosłym 30%
Inne choroby alergiczne to pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy Quinckego, występują zarówno u dzieci i dorosłych (częściej u dorosłych).
Kontaktowe alergiczne zapalenie skóry - wywołane przez środki chemiczne (chrom ,nikiel, kobalt, formalinę ,substancje zapachowe, kosmetyki) - związane z nadwrażliwością kontaktową również częściej występują u osób dorosłych.
- Jak sobie z taką chorobą radzić?
Jeżeli obserwujemy u siebie czy swoich bliskich jakieś objawy alergii ze strony układu oddechowego, nieżytu nosa i spojówek: wodnisty katar, napadowe kichanie, blokadę nosa, świszczącego oddechu, duszności, zmian skórnych o charakterze wyprysku czy pokrzywki należy zgłosić się do lekarza rodzinnego (w przypadku dziecka do pediatry) aby otrzymać skierowanie do Poradni Alergologicznej celem wykonania dalszych badań - testów alergicznych czy badań IgE specyficznych – poziomu przeciwciał w surowicy krwi skierowanym przeciwko alergenom (jeżeli nie można wykonać testów skórnych). Oczywiście ważne jest aby w tym czasie pacjent nie przyjmował leków przeciwhistaminowych (od 4-14 dni) oraz aby nie było nasilenia objawów choroby.
Specjalista alergolog na podstawie wywiadu, badania klinicznego pacjenta oraz wyników testów alergicznych może dopiero rozpoznać czy u pacjenta występuje alergia. Oczywiście zastosuje wówczas właściwe leczenie w zależności od rozpoznanego schorzenia i zaleci postępowanie profilaktyczne (unikanie alergenu).
- Czy alergia jest uleczalna?
Alergia jest to nadmierna reakcja obronna organizmu na substancje występujące w środowisku, które u osób zdrowych nie wywołują żadnych zmian chorobowych.
Rozwój chorób alergicznych zależy od predyspozycji genetycznej, ekspozycji na alergeny i różnego rodzaju adiuwantów. W niektórych rodzinach częściej występują różne schorzenia alergiczne np. astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry. Jeżeli jeden z rodziców miał uczulenie to istnieje nawet do 30% szansy, że i potomek odziedziczy to schorzenie, jeżeli oboje rodzice, to w 70%.
W przypadku leczenia chorób alergicznych poza leczeniem farmakologicznym (w zależności od rodzaju schorzenia) bardzo ważne jest unikanie alergenów (jeżeli komuś szkodzą cytrusy to nie powinien ich spożywać); zalecenia profilaktyczne np. śledzenie monitoringu pyłkowego jeżeli pacjent ma pyłkowicę i unikanie przebywania na terenach intesywnego opadu pyłkowego (wyjazd w tym czasie nad morze czy w góry).
W przypadku pewnych chorób np. alergicznego nieżytu nosa, pyłkowicy stosujemy również leczenie przyczynowe alergii –odczulanie (immunoterapię swoistą) .Oczywiście musi być udowodniony IgE- zależny mechanizm uczulenia ,potwierdzenie w badaniach, że akurat na ten alergen chory jest uczulony oraz objawy u pacjenta po kontakcie z tym alergenem. Metodę stosuje się w ośrodkach alergologicznych. Leczenie takie trwa od 3 do 5 lat. Stosuje się immunoterapię przedsezonową lub całoroczną. Pacjent ma podawane iniekcje z alergenem na który jest uczulony (wzrastające dawki), toteż po iniekcji musi przebywać w obserwacji od ½ do 1 godziny i stosować się do zaleceń lekarzy. Leczenie takie przyczynia się do złagodzenia objawów choroby, niekiedy do wyciszenia schorzenia. Możliwe jest także odczulanie preparatem doustnym.
- Jeśli jest to alergia na pyłki, to kiedy jest jej największe nasilenie?
W przypadku alergii pyłkowej objawy alergicznego nieżytu nosa i spojówek u pacjentów nadwrażliwych na pyłek drzew (olcha ,leszczyna ) mogą pojawić się już w lutym. Objawy związane z nadwrażliwością na pyłek brzozy w miesiącu kwietniu. Okres pylenia traw (w tym zbóż i traw uprawnych) w Polsce to czerwiec i lipiec. W sierpniu i we wrześniu pylą chwasty - w tym bylica (bardzo silny alergen). Ważne jest ,żeby pamiętać o reakcjach krzyżowych pomiędzy pyłkiem roślin i pokarmami.
Pyłek drzew-mogą szkodzić :orzechy, surowe jabłka, brzoskwinie, ananasy, surowa marchew, owoce pestkowe
Pyłek traw-mogą szkodzić: pomidory, marchew, surowe jabłka, miód
Pyłek chwastów-mogą szkodzić :zioła, warzywa(seler),arbuzy
Pleśnie-drożdże piekarnicze i piwne
- Dziękuję za rozmowę.
