Naturalny gips obok wapna, drewna i ceramiki jest jednym z najstarszych surowców służących do produkcji materiałów budowlanych. Gips jest naturalną skałą osadową, która powstała wiele milionów lat temu we wczesnych epokach geologicznych permu, triasu i trzeciorzędu w środowiskach morskich, jak również słonych jezior bogatych w jony siarczanowe i wapniowe. Jak wykazują przeprowadzone badania archeologiczne stosowano go już ponad 5 tys. lat temu, jako spoiwo do zapraw przy budowie świątyń i piramid egipskich oraz tynków, które stanowiły podłoże pod malowidła i ozdoby ścienne.
Złoża gipsu na Ponidziu, w rejonie rzeki Nidy, są jednymi z największych w Europie i występują w dogodnych warunkach geologiczno-górniczych.
Jak to się robi
Gips można pozyskiwać trzema sposobami: eksploatując złoża naturalne, odsiarczając spaliny (najczęściej w wielkich elektrowniach) oraz w sposób syntetyczny - gips jest wówczas produktem ubocznym przy produkcji kwasu fosforowego lub fluorowodorowego. Ten ostatni sposób nie jest w Polsce stosowany na większą skalę. Przy pozyskiwaniu gipsu ze złóż naturalnych w Leszczach i Niwnicach wykorzystuje się tę pierwszą metodę, przerabiając go w gips dwuwodny, pozyskany ze złóż naturalnych, jaki powstaje przy odsiarczaniu spalin, na gips półwodny, wykorzystywany w chemii budowlanej.
Gipsowa Dolina
Mocne uderzenie
W kopalni liczy się przede wszystkim mocne uderzenie. Żeby zyskać urobek, trzeba bardzo mocno huknąć. Najlepiej, oczywiście, materiałem wybuchowym. W Leszczach strzela się dwa - trzy razy w tygodniu. Za każdym razem do ponad 30 otworów o głębokości 11 bądź 18 metrów (zależnie od poziomu), trafiają blisko dwie tony materiału wybuchowego. Eksplozja daje około 13 tysięcy ton surowca.
Kopalnia Gipsu Leszcze jest typową kopalnią odkrywkową. Podłużna, szarobiała dolina o dwóch tarasach jest doskonale widoczna z otaczających ją wzgórz. Pejzaż jest niezapomniany - w tej wielkiej przestrzeni, niczym pracowite mrówki, uwijają się żółte i czerwone samochody, wyglądające z oddali jak resoraki. Z bliska widać, że są to potężne ciężarówki - wozidła. To szczególny rodzaj ciężarówek. Potężniej zbudowane od normalnych, bardziej wytrzymałe. Radzą sobie z terenem, któremu nie podołałby niejeden wóz terenowy. Zdolne dźwigać po 25-30 ton, przez osiem godzin dziennie przewożą wydobyty kamień gipsowy do kruszarki, z której taśmociągiem wędruje on do zakładu przeróbki surowca i do magazynu.
Jak długo jeszcze
Złoże Leszcze jest eksploatowane od 1982 roku. Jego zasoby, przy obecnym poziomie eksploatacji, ocenia się na około 30-40 lat. Przyszłością kopalni jest nietknięte jeszcze, kolejne złoże, Winiary. Łącznie więc, można mówić o jeszcze mniej więcej stu latach wydobywania kamienia gipsowego. Średnia zawartość czystego gipsu w złożu jest tu stosunkowo wysoka, osiąga 92 proc. Jeśli chodzi o zasoby i perspektywy wydobywcze, KG Leszcze to największa kopalnia gipsu w Polsce.
