Karp królewski z Rudy Malenieckiej

Wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych 9 lutego 2009 roku w kategorii produkty rybołówstwa, w tym ryby


Charakterystyka produktu

Wygląd
Karp królewski jest kształtny, wyprofilowany, o prawidłowej budowie anatomicznej (głowa: mała, dobre wygrzbiecenie, płetwy wyraziste). Cechuje się niewielką ilością łusek, które występują w części grzbietowej, wokół płetw bocznych i brzusznych i tylko niekiedy wzdłuż linii bocznej.

Kształt
Karp posiada zwartą formę, charakteryzuje się dobrym wygrzbieceniem. Na przekroju ma kształt owalny, z widoczna masą mięśniową.

Wielkość
Masa ciała karpia handlowego mieści się w przedziale wagowym między 1000g a 1500g, niekiedy więcej.

Barwa
Od oliwkowej do brunatnej i zależy od podłoża; jasne, oliwkowe podbrzusze występuje u karpi hodowanych w wodach o dnie piaszczystym hodowanych w wodach o dnie piaszczystym, a ciemne, brunatne – o dnie torfowym.

Konsystencja
Tkanka mięśniowa jędrna i zwarta, świadcząca o świeżości. Ryba pokryta jest naturalnym śluzem o swoistej konsystencji, przez to w dotyku jest śliska.

Smak i zapach
Po obróbce termicznej mięso jest białe i kruche, delikatne w smaku i typowe dla tego gatunku. Po właściwym „wypukaniu”, nie wyczuwa się posmaku pochodzącego z mułu czy osadów dennych.

Inne dodatkowe informacje
Karp królewski z Rudy Malenieckiej jest mieszańcem, wyhodowanym z materiału miejscowego z krzyżówkami wpływającymi na poprawienie produkcyjności. Karp królewski z Rudy Malenieckiej posiada wysokie walory smakowe. W ubogich w pokarm stawach o podłożu głównie piaszczystym, rośnie długo i słabo, przez co mięso ma zwarte i stosunkowo chude.

Tradycja oraz historia pochodzenia
Dobre warunki hydrogeograficzne w gminie Ruda Maleniecka (aktualnie powiat konecki) oraz na terenach przyległych zadecydowały, że prowadzi się tu hodowlę ryb, w tym karpia. O tradycjach hodowli ryb w  Rudzie Malenieckiej i  okolic świadczy bogata historia. Już w 1912 r. (8 listopada) nastąpiło w Rudzie uroczyste otwarcie pierwszej w Polsce i jednej z pierwszych w Europie stacji rybackich.  „W sprawozdaniu Stacyi doświadczalnej rybackiej w Rudzie Malenieckiej” (zał.4, str.1 - tytułowa) czytamy:  „Po krótkiem rozważaniu wyboru miejsca pod Stację (…) wybrano Rudę Maleniecką tembardziej, iż właściciele jej, pp. Jankowscy, zobowiązali się wystawić odpowiednie budynki oraz odstąpić teren pod Stacyję i stawy doświadczalne.  (…)Teren stawowy o przestrzeni 12 morgów podzielono za pomocą grobelek na 12 stawów doświadczalnych, łącznej powierzchni 6 morgów, 3 stawki tarliskowe z ogrzewaczem oraz 3 przesadkowe narybkowe.(…) w październiku r. 1912 groble stawków były usypane, zarząd Wydziału rybackiego zdecydował się na oficjalne otwarcie Stacji, które odbyło się dnia 8 listopada r. 1912”. W tym samym Sprawozdaniu (zał. 4, str. 5) znajduje się dokładny opis hydrogeograficznych uwarunkowań terenu, które wykorzystano nie tylko do hodowli ryb. Później powstały w Rudzie małe elektrownie wodne.
„Stacya doświadczalna rybacka leży w dorzeczu rzeki Pilicy, nad prawym jej dopływem, rzeką Czarną, która użyta została do nawodnienia stawów doświadczalnych. Wielkie masy wody, zbierające się z pogórza kieleckiego, powodują nagłe wezbranie tej rzeki, dlatego ujmując wodę rzeki Czarnej, należało zabezpieczyć się przed nadmiarem wód nawalnych. Ponieważ ważnym postulatem Stacji było, aby wodę rzeki Czarnej wprowadzić w wysokiem spięciu, a następnie dowolnie dogodnym spadkiem dysponować, ujęto wodę rzeki w miejscu, gdzie w Rudzie, przy zakładach fabrycznych, przy szosie Końskie – Przedbórz, spiętą jest ona trzema śluzami i rozlewa się w duże jezioro”.  Stacja stawiała sobie ambitne zadanie: wyparcia w wyniku prac badawczych zdegenerowanego karpia z Królestwa Polskiego (karpia rasy polskiej, zał. 5., str. 437)  i zastąpienie go rasowym. W wyniku badań wyhodowano tu karpia królewskiego z małą ilością łusek. Stacja była placówką doświadczalną dla personelu i studentów  SGGW w Warszawie, prowadziła badania dotyczące „zagadnień rasy i odmian biologicznych” między innymi „karpia, nawożenia wody i dna, żywienia sztucznego, gęstości obsady, słowem biologii produkcji zbiorników zamkniętych, a w szczególności biologii wzrostu, rozrodu i zimowania karpia”. (zał. 5, str.336). Zachowały się niektóre z  wyników badań prowadzonych w Biologicznej Stacji Doświadczalnej Rybackiej w Rudzie Malenieckiej. Drukowane były w „Przeglądach Rybackich”, a potem zamieszczane w Rocznikach Ichtiobiologii (obecnie w zborach Działu Informacji Naukowej SGGW w W-wie) . W jednym z takich Roczników z roku 1928 (zał. 6, str. 8)  Franciszek Staff, zawiadujący Stacją opisuje: „Doświadczenia z dodatkową obsadą lipcowego wycieru karpia w stawach kupieckich prowadzone były równolegle z innymi serjami doświadczeń na Biologicznej Stacji Doświadczalnej Rybackiej w Rudzie Malenieckiej w r. 1924 i 1927” (zał.6, str. 8.). „Zadanie, jakie sobie w niniejszem stawiam (Fr. Staff), polega na ścisłej wycenie w kilogramach, gospodarczego znaczenia tego zabiegu i ustalenie w cyfrach rozmiarów wpływu dodatkowej obsady wycieru lipcowego na odrost ryb kupieckich, na ogólny przyrost z 1 ha; ustalenie optymalnej obsady dodatkowej, jaką należałoby stosować, wymaga jeszcze dalszych doświadczeń i jest w opracowaniu” (zał. 6, str.8).  Wiele istotnych  informacji dot. istnienia i funkcji Stacji  w lapidarnym ujęciu ukazuje cytat (poniżej)  ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ruda Maleniecka (zał. 7). „W 1912 r. właściciel Rudy Malenieckiej Felicjan Jankowski sprowadził prof. Franciszka Staffa i oddał do jego dyspozycji budynki i otaczające tereny. Stworzył tu Doświadczalną Stację Rybacką. W budynkach założono system akwariów a w otoczeniu liczne tarliska i stawy hodowlano – doświadczalne. Pracowali tu wraz z prof. Staffem liczni studenci różnych narodowości, a wśród nich późniejszy dyrektor Ichtiologii PAN Władysław Stegman. Dorobek stacji był ogromny. Wyhodowano tu karpia królewskiego (z małą ilością łusek). Stacja istniała do 1921 r. w tym okresie zespół pracowników naukowych opracował i opublikował 123 prace naukowe, które dziś są znane i przenoszone na grunt praktyki.  Budynek istniejący do dziś i stawy znane są pod tradycyjną nazwą „Doświadczalnia”. .Dziedzic Jankowski wyniki doświadczeń wcielał w życie, a hodowlę karpia królewskiego rozwinął na szeroką skalę. W tym celu powstały Śluza, Cieklińsko, Starzyk, Czapla”. Prof. Franciszek Staff ( zał. 8) był organizatorem naukowego i praktycznego rybactwa w Polsce. Prof. Franciszek Staff, gdy został sprowadzony przez F. Jankowskiego do Rudy Malenieckiej, wykładał biologię i hodowlę ryb na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. „W 1911 zakłada i organizuje z ramienia Centralnego Tow. Rolniczego w Warszawie pierwszą w Polsce „Biologiczną Stację Doświadczalą Rybacką w Rudzie Malenieckiej, której kierownictwo obejmuje w 1912 r.” (zał. 5, str. 437) „Dla badań nad biologią produkcji rybackiej gospodarstw stawowych organizuje w roku 1921 Związek Selekcji Hodowli Karpia Rasy Polskiej a w r. 1923 reaktywuje Biologiczną Stację Doświadczalną Rybacką w Rudzie Malenieckiej jako ekspozyturę Zakładu Ichtiobiologii i Rybactwa S.G.G.W. (zał. 5, str. 437) Franciszek Staff, co pokazują nam materiały źródłowe, na czas wojen zawieszał działalność Stacji, a z nastaniem spokoju przywracał ją.  Po zakończeniu badań, czyli po roku 1921r, placówka stała się stacją doświadczalną Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a potem do 1995 roku była Państwowym Gospodarstwem Rybackim. Dalsze transformacje doprowadziły do powstania kilku prywatnych gospodarstw rybackich i jednej spółki, która mając na uwadze historię oraz kontynuację hodowli i chowu karpia w stawach Rudy Malenieckiej i gmin ościennych, stara się niniejszym wnioskiem o wprowadzenie karpia królewskiego z Rudy Malenieckiej na LPT. Ostatnie lata: w roku 2002 do kalendarium jesiennych imprez powiatu koneckiego wpisano Święto Hodowców Ryb i Wędkarzy „Konecka Ryba” . Od tej pory rokrocznie odbywa się ona w Rudzie Malenieckiej oraz w Maleńcu, który należy do gminy Ruda Maleniecka. Festynom towarzyszą sympozja (zał. 10) i spotkania naukowe dla środowisk naukowo – badawczych, akademickich i dla tutejszych hodowców z  gminy i powiatu. Na temat wysokiego poziomu hodowli ryb na tym terenie wypowiadało się już wielu znakomitych gości, między innymi córka Franciszka Staffa – Elżbieta Staff  (zał. 10 i 11).  Podczas Koneckiej Ryby tradycyjnie już odbywa się ceremonia ułaskawienia karpia, czyli po wcześniejszym wyłowieniu, całuje się go i wypuszcza do wody. W inauguracyjnym roku Dnia Ryby (zał. 12) dla uczczenia dokonań hodowlanych na tym terenie, sprowadzona została z Muzeum Etnograficznego w Toruniu tematyczna wystawa.