"...Kto ciebie jada, ten czuje się zdrowo..."- mówiono o niej w 2 połowie XIX wieku
Wpisana na Listę Produktów Tradycyjnych 6 września 2006 roku w kategorii gotowe dania i potrawy.
Zwana niegdyś "królową potraw", Zalewajka świętokrzyska
Charakterystyka produktu
Wygląd
Zupa na żurku z ziemniakami pokrojonymi w kostkę, boczkiem wędzonym lub kiełbasą, posiekaną w kostkę cebulą, zabielona śmietaną, okraszona skwarkami.
Kształt
Kostka ziemniaków, kiełbasa lub boczek wędzony w kawałkach, cebula kostka, skwarki.
Wielkość
Mieści się w głębokim talerzu do zupy.
Barwa
Kremowo-biała zupy, brązowy kolor boczku lub kiełbasy, żółtawa barwa ziemniaków.
Konsystencja
Płynna, gęstawa, z kawałkami ziemniaków, cebuli, kiełbasy lub boczku wędzonego, skwarków.
Smak i zapach
Smak kwaskowy (żuru), zapach czosnku, cebuli, żuru i wędzonego boczku lub kiełbasy.
Dodatkowe informacje
Podawana jako zupa (I danie) z chlebem. Jest bardzo smaczna, stosunkowo syta, prosta.
Czas przyrządzenia: 45 minut, wartość kaloryczna porcji: 300 kcal.
Tradycja oraz historia pochodzenia
Według dr Jana Dekowskiego zalewajka po raz pierwszy pojawiła się w Łodzi w drugiej połowie XIX w., gdzie mówiono o niej: O zalewajko, potraw królowo kto ciebie jada, ten czuje się zdrowo. Była to potrawa chłopska, ze względu na swą prostotę i sytość. Z czasem zaczęła być też popularna w kieleckim i na Kujawach. W jędrzejowskim i pińczowskim nazywano ją też (…) „lurę” z dzikiego zielska zaprawioną mlekiem. Na przełomie XIX i XX wieku zawędrowała zalewajka z kieleckiego do Zagłębia Dąbrowskiego przez migrujących robotników, szukających pracy i mieszkania w górniczym okręgu. Potrawa ta była: prosta w przygotowaniu, tania, a jak jeszcze dodało się kiełbasy albo boczku, to dobrze zaspokajała apetyt. Żur przygotowywano w domach we własnym zakresie (przepis na żur kielecki można znaleźć w Kuchni regionalnej wczoraj i dziś). W świętokrzyskim jest wciąż zupą bardzo popularną, a przepis na jej przygotowanie przechodzi z pokolenia na pokolenie.
Przygotowanie zalewajki:
składniki:
*75dag ziemniaków
*butelka żuru 0,5l
*2 średnie cebule
*4 ząbki czosnku
*20dag kiełbasy wędzonej lub białej albo boczku wędzonego (wkładka)
*śmietana
*liść laurowy
*ziele angielskie (3-4) ziarenka
*sól i pieprz do smaku
*słonina do kraszenia (ok. 5dag)
*2-3 kapelusze grzybów suszonych (niekoniecznie)
Przygotowanie:
Ziemniaki obieramy i kroimy w kostkę, cebulę i czosnek siekamy. Do garnka z gotującą wodą wkładamy ziemniaki, kiełbasę lub boczek wędzony w kawałkach, cebulę, liść laurowy, ziele angielskie i (ewentualnie) namoczone wcześniej grzyby. Żur dokładnie mieszamy z 3-4 łyżkami śmietany, dodajemy posiekany czosnek. Gdy ziemniaki będą jeszcze lekko twarde wlewamy przygotowaną wcześniej mieszankę (żur + śmietana + czosnek). Przyprawiamy do smaku solą i pieprzem. Pokraszoną zarumienioną słoninką zalewajkę świętokrzyską serwujemy w głębokich talerzach. Z chlebem lub bez. Smacznego!
