Określone pochodzenie geograficzne lub tradycyjna metoda wytwarzania to cechy wyróżniające produkty, które mogą poddać się procesowi rejestracji, co za tym idzie chronić swoje nazwy
PROCEDURY I DOKUMENTY
Producenci wyrobów regionalnych i tradycyjnych, oprócz prawa do ochrony nazwy, mogą także na opakowaniach umieszczać symbole, tj. Chronione Oznaczenie Geograficzne, Chroniona Nazwa Pochodzenia, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, świadczące o wyjątkowości produktu. Grafika tych symboli jest jednolita i obowiązuje we wszystkich państwach UE przez co ich rozpoznawalność wśród konsumentów jest duża.
Argumentem, który przemawiał za tym, aby stworzyć obowiązujące w całej UE regulacje poświęcone produktom regionalnym i tradycyjnym był sukces stworzonego w XX wieku francuskiego systemu ochrony nazw geograficznych. Liczba zarejestrowanych w tym systemie produktów, a co się z tym wiązało wartość ich sprzedaży, zwiększała się sukcesywnie przez kilkadziesiąt lat. Francuscy producenci posiadający potwierdzone oznaczenia geograficzne mogli liczyć na ogromne zainteresowanie konsumentów, którzy szukali unikatowych wysokojakościowych wyrobów i skłonni byli płacić za nie odpowiednio wyższe ceny.
Unia Europejska wykorzystując rozwiązania francuskie przyjęła rozporządzenia Rozporządzenie Rady (WE) Nr 509/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami oraz Rozporządzenie Rady (WE) Nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych.
Przepisy te wprowadziły do europejskiego porządku prawnego trzy instrumenty dotyczące ochrony i wyróżniania regionalnych i tradycyjnych specjałów. Zaliczają się do nich:
Chronione Oznaczenie Geograficzne
(ang. Protected Geographical Indication - PGI)
Nazwa produktu rolnego lub spożywczego może zostać zarejestrowana jako "Chronione Oznaczenie Geograficzne" w następujących przypadkach:
• nazwa produktu powinna wykorzystywać nazwę regionu, konkretnego miejsca lub też w wyjątkowych przypadkach kraju, gdzie dany wyrób jest produkowany (np. Jambon d’Ardenne - szynka z Ardeny);
• produkt posiada szczególną specyficzną jakość, reputację, cieszy się uznaniem lub też posiada inne cechy przypisywane pochodzeniu geograficznemu;
• jakość produktów może być wynikiem zarówno czynników naturalnych, jak i ludzkich - klimatu, roślinności, ukształtowania terenu, wyjątkowości gleby lub też lokalnych umiejętności, metod i tradycji wytwarzania (tzw. lokalnego know-how);
• istnieje związek pomiędzy produktem, a obszarem z którego ten produkt pochodzi, związek ten nie musi jednakże być tak silny, jak w przypadku Chronionej Nazwy Pochodzenia - wymagane jest, aby co najmniej jeden (a nie wszystkie) z etapów całego procesu produkcyjnego - tzn. wytwarzanie surowców, produkcja wyrobu lub przygotowywanie do sprzedaży - odbywał się na obszarze, do którego nawiązuje nazwa
Chroniona Nazwa Pochodzenia
(ang. Protected Designation of Origin - PDO)
Nazwa produktu rolnego lub spożywczego może zostać zarejestrowana jako "Chroniona Nazwa Pochodzenia" w następujących przypadkach:
• nazwa produktu powinna wykorzystywać nazwę regionu, konkretnego miejsca lub też w wyjątkowych przypadkach kraju, gdzie dany wyrób jest produkowany (np. "Miel de La Alcarria"- hiszpański miód z prowincji Alcarria);
• wytwarzanie surowców, produkcja wyrobu i jego przygotowywanie do sprzedaży, czyli cały proces technologiczny, powinien odbywać się na obszarze, do którego odnosi się nazwa;
• jakość produktu lub jego cechy charakterystyczne powinny być głównie lub też wyłącznie związane z otoczeniem geograficznym, gdzie dany wyrób jest produkowany, czyli jakość produktu powinna być efektem jego pochodzenia;
• w wyjątkowych przypadkach jako Chronione Nazwy Pochodzenia zarejestrowane mogą zostać także niektóre tradycyjne, niegeograficzne nazwy określające produkt rolny lub środek spożywczy (np. greckie sery: "Sfela" czy "Kasseri").
O rejestrację nazwy pochodzenia ubiegać się zatem mogą producenci wyrobów, których jakość jest bardzo ściśle i obiektywnie związana z pochodzeniem produktu z obszaru geograficznego, do którego nawiązuje nazwa.
Gwarantowana Tradycyjna Specjalność
(ang. Traditional Speciality Guaranteed - TSG)
Produktowi rolnemu lub spożywczemu może zostać wydane "Świadectwo Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności" w następujących przypadkach:
• produkt musi posiadać "specyficzny charakter" - oznacza to, że produkt posiada cechę lub zespół cech, które odróżniają go od innych produktów do niego podobnych lub należących do tej samej kategorii; specyficzny charakter nie może być ograniczony wyłącznie do jakościowego lub ilościowego składu lub sposobu produkcji ustalonego w ustawodawstwie krajowym lub prawodawstwie wspólnoty
• nazwa takiego produktu musi być sama w sobie specyficzna (np. hiszpańskie ciastka „Panellets") lub wyrażać specyficzny charakter produktu rolnego lub środka spożywczego (np. belgijskie piwo „Lambic", którego pierwsze fazy fermentacji odbywają się przy udziale drożdży Lambicus i Brettanomyces Bruxellensis)
• produkt posiada tradycyjny charakter, czyli wyprodukowany jest przy użyciu tradycyjnych surowców lub charakteryzuje się tradycyjnym składem lub sposobem produkcji lub przetwórstwa, odzwierciedlającym tradycyjną metodę wytwarzania.
Wniosek o rejestrację gwarantowanej tradycyjnej specjalności
Wyłącznie producenci, którzy produkują produkty zgodnie z specyfikacją mogą wykorzystywać wspólnotowe symbole. Mogą być one umieszczane zarówno na produktach, jak i w materiałach reklamowych i promocyjnych. Sposób ich wykorzystywania zależy od producentów. Są oni ograniczeni wyłącznie poprzez przepisy odnoszące się do barw i kolorów symbolu.
Przyznanie w/w oznaczeń zwiększa konkurencyjność wyrobów i może również być poważnym elementem oddziaływania na potencjalnego klienta. Produkt, którego pochodzenie jest gwarantowane przez Unię Europejską, współtworzy wizerunek obszaru swojego pochodzenia i tym samym zachęca do odwiedzenia danego regionu. Warto zwrócić uwagę, że konsument mający dostęp do produktu wyższej jakości, zapoznaje się jednocześnie z jego producentem oraz środowiskiem naturalnym i kulturowym, w którym wyrób powstawał.